CONTOUR 7
CONTOUR 7 richtte zich op Thomas More, de humanist, staatsman en martelaar, en putte inspiratie uit zijn werken Utopia (1516) en Erasmus’ In Praise of Folly (1511). Het thema van de biënnale, Fooling Utopia, weerspiegelde de geest waarmee More en Erasmus hun tijd bekritiseerden, door middel van ironie en reflectie. Meer dan twintig kunstenaars gingen aan de slag met twee hoofdthema’s: Fooling Utopia en Monsters, Martyrs & Media, geïnspireerd door More’s erfenis en zijn tijd in Mechelen vijf eeuwen geleden.
Het eerste thema, Monsters, Martyrs & Media, onderzocht de rol van monsters en martelaren in zowel historische als hedendaagse contexten. Het thema stelde de vraag waarom de samenleving monsters nodig heeft—of dit nu is om angsten te uiten of om te waarschuwen voor dystopische toekomsten—and onderzocht de media’s weergave van martelaren, vaak radicale figuren die hun leven opofferen voor hun overtuigingen. De grens tussen martelaren en monsters vervaagde, aangezien beide in de hedendaagse media werden versterkt en symbolen werden van angst, opoffering of radicale overtuigingen.
De geschiedenis van Mechelen gaf diepte aan dit thema, met de legendes van de Oude Rode Ogen (een mythische boeman) en de tragische werkelijkheid van Kazerne Dossin, een nazi-transitkamp. Deze historische figuren, zowel reëel als fictief, dienden als achtergrond voor de kunstenaars’ verkenning van hoe de media verhalen over angst en martelaarschap vervormen en versterken.
Het tweede thema, Fooling Utopia, stelde de vraag over het idee van een perfecte samenleving. Geïnspireerd door More’s Utopia, onderzochten de kunstenaars de spanning tussen idealisme en werkelijkheid. More’s utopie, waarvan hij wist dat deze onmogelijk volledig te realiseren was, werd een lens waardoor de kunstenaars hedendaagse kwesties bekritiseerden, zoals politieke instabiliteit en economische crises. Fooling Utopia verkende de volharding van utopische idealen ondanks maatschappelijke gebreken, en benadrukte de absurditeiten van de menselijke natuur en de onrealistische verwachtingen die vaak op de samenleving worden gelegd.
Via video, performance en installaties boden de werken van de kunstenaars een kritiek op het verleden en het heden, en moedigen ze een diepere betrokkenheid aan met de thema’s utopie, opoffering en de rol van de media in het vormen van collectief begrip.
Curator: Nicola Setari
Kunstenaars: AaBbPp, A Dog Republic en RAM Radioartemobile, Sander Breure en Witte van Hulzen, Andrea Büttner, Jan Fabre, Michael Fliri, Chiara Fumai, Johan Grimonprez, Fabrice Hyber, Rabih Mroué, Ana Prvački, Michael Rakowitz, Gilad Ratman, Alberto Serra, Slavs and Tatars, Nedko Solakov, Javier Téllez, Grazia Toderi, An van Dienderen, Angel Vergara, Gilberto Zori
LOCATIES
MECHELEN ACADEMIE
Het vertrekpunt van CONTOUR 7, waar bezoekers een drankje konden genieten bij de Contourbar. De One Minute Film Awards stelt jongeren tot 22 jaar in staat om deel uit te maken van de Biennale door een film van één minuut in te dienen.
CULTUURCENTRUM MECHELEN
Het Mechelen Cultuurcentrum bevindt zich op een historische locatie die ooit het thuis was van een klooster dat in 1231 werd opgericht. Het werd herbouwd na een brand in 1342 en huisvestte later een kerk die versierd was met werken van Frans Langhemans en Antoon Van Dyck. Nadat de Orde van de Minderbroeders in 1796 werd verbannen, werden delen van het klooster gesloopt.
KUNSTENAARS & WERKEN
De Italiaanse kunstenaar Grazia Toderi is bekend om haar videowerken die zich richten op het dagelijks leven. Oorspronkelijk isoleerde ze objecten van hun omgeving, maar later legde ze beelden vast die resoneerden met een generatie, zoals tv-schermen. Toderi’s luchtvideo’s van steden zoals Rome, Florence en Londen transformeren vertrouwde plaatsen in magische rijken. Voor Moon Extinguishers (2015) herinterpreteerde ze het uitzicht vanaf de toren van de Sint-Romboutskathedraal in Mechelen, waar Thomas More het eiland Utopia observeerde. Geprojecteerd op het plafond vervaagt haar video de contouren van de stad tot een verlichte, roterende horizon, die zowel spirituele als existentiële dimensies oproept.
Andrea Büttner is een Duitse kunstenaar die werkt met houtsneden, zeefdrukken, sculpturen, video’s en performances. Ze onderzoekt thema’s zoals armoede, schaamte, seksualiteit, kwetsbaarheid, waardigheid en geloofssystemen, waarbij ze vaak verwijst naar religieuze gemeenschappen en hun relatie met kunst. Büttners opmerkelijke tentoonstellingen zijn onder andere in Tate Britain en Museum Ludwig. In haar vijfkanaals video-installatie Piano Destructions heroverweegt ze de neiging van de jaren 60 tegencultuur om muziekinstrumenten te vernietigen, waarbij ze vrouwelijke pianisten laat optreden, en zo de traditioneel mannelijke geschiedenis van zowel muziekuitvoering als pianoverwoesting uitdaagt.
De Italiaanse kunstenaar Gilberto Zorio, verbonden met de Arte Povera-beweging, combineert taal en alchemie in zijn werk en onderzoekt transformerende natuurlijke fenomenen zoals verdamping en oxidatie. Zijn werken symboliseren vaak revolutionaire menselijke creativiteit. In È Utopia, La Realtà, È Rivelazione presenteert Zorio een minimalistische installatie met fluorescerende letters op een metalen staaf, verlicht door halogeen- en spotlichten. Het werk onthult een verborgen boodschap, “het is utopie, de realiteit is openbaring,” waarmee wordt gesuggereerd dat het gewone, in zijn eenvoud, het potentieel voor een epifanie in zich draagt en zelfs de utopie zelf kan belichamen.
An van Dienderen is een Belgische filmmaker, bekend om haar documentaires en geschriften over visuele antropologie, culturele diversiteit en verstedelijking. Haar werk onderzoekt de relatie tussen kunst en maatschappij, waarbij ze de spanning tussen feit en fictie, verbeelding en observatie aanpakt. In Lili (2013) onderzoekt van. Dienderen de geschiedenis van de “China Girls” in de cinema—Caucasische vrouwen die werden gebruikt als kleurreferenties in films. Door archiefmateriaal en gevonden beelden te gebruiken, bekritiseert de film de uitsluiting van mensen van kleur in de filmgeschiedenis en benadrukt ze de maatschappelijke implicaties van deze op kleur gebaseerde norm.
Gilad Ratman, een Israëlische kunstenaar uit Tel Aviv, verkent collectief menselijk gedrag door middel van video’s en installaties. Zijn werken duwen de grenzen van narratieven op, door causaliteit te subverteren en ruimtes te creëren waar poëzie en pathos naast elkaar bestaan. Swarm (2013), een multi-channel video-installatie, toont kleine drones die lijken op insecten en rond Styrofoamstructuren bewegen. Deze drones imiteren een zwerm die collectief handelt zonder een centraal gezag. De installatie roept een wereld op waarin samenwerking en concurrentie soepel samensmelten, wat de complexiteit van menselijke interactie weerspiegelt in een vage, onderling verbonden omgeving.
De Venezolaanse kunstenaar Javier Téllez, beïnvloed door zijn achtergrond als zoon van psychiaters, verkent in zijn werk geestelijke gezondheidsproblemen en gemarginaliseerde bevolkingsgroepen. Door middel van installatie, film en video onderzoekt hij de grenzen tussen normaal en abnormaal, en tussen creativiteit en pathologie. In Bourbaki Panorama (2013) herinterpreteert Téllez het 19e-eeuwse panoramavorm om migratie aan te kaarten. Zijn 35 mm film, opgenomen in het Bourbaki Panorama in Luzern, toont een episode uit de Frans-Duitse oorlog, waarin vluchtelingen scènes uit het schilderij opvoeren. Het werk nodigt uit tot reflectie over humanitarisme en realisme in de context van migratie.
DE VLIETENKELDER
De Vlietenkelder, verborgen onder de IJzerenleen in Mechelen, is een historisch relikwie van het verleden van de stad. Ooit deel van het stadskanaal, werd het in de 16e eeuw dichtgegooid en in 2012 gerestaureerd. Het fungeerde als schuilplaats tijdens de Tweede Wereldoorlog en blijft een symbool van Mechelens turbulente geschiedenis.
KUNSTENAARS & WERKEN
De Italiaanse kunstenaar Michael Fliri, afkomstig uit Zuid-Tirol, verkent thema’s van metamorfose en vermomming in zijn werk, waarbij hij media zoals performance, video, fotografie en sculptuur gebruikt. Zijn praktijk navigeert vaak tussen twee contrasterende ideeën of werelden. In I Pray I’m A False Prophet (2013), een opdracht van door CONTOUR 7, combineert Fliri absurde performance met een paradoxale quote van Thomas More. De video presenteert een surreëel, buitentijds verhaal waarin Fliri een hedendaagse martelaarsdood in scène zet, waarbij onthoofding wordt vervangen door de gedwongen indruk van zijn gezicht op zacht materiaal, waardoor een afbeelding ontstaat die doet denken aan monumenten.
Rabih Mroué is een Libanese theaterdirecteur, visueel kunstenaar en toneelschrijver die bekend staat om zijn avant-gardistische bijdragen aan het Libanese theater, waarbij hij video, tekst en installatiekunst mengt. Zijn werk confronteert vaak de tragische geschiedenis van Libanon en onthult de monsterachtigheid van menselijke daden door krachtige beelden en verhalen. In The Crocodile Who Ate The Sun presenteert Mroué 12 diasec-foto's met tekst en pamflet, waarin hij traumatische herinneringen aan het verleden van Libanon behandelt. Zijn video's, waaronder Old House, Noiseless en Two Hours Without War, verkennen de effecten van oorlog en geweld, waarbij tijd, montage en tekst worden gebruikt om sombere reflecties op te roepen. De geschiedenis van de Vlietenkelder als schuilplaats en transitpunt voegt diepte toe aan zijn aangrijpende commentaar.
HOF VAN BUSLEYDEN / FOOLING UTOPIA BIBLIOTHEEK
In het Hof van Busleyden konden bezoekers van CONTOUR 7 hun dorst lessen naar elke mogelijke vorm van utopische literatuur en idealen, variërend van ontspannende kinderboeken en luchtige strips tot geleerde filosofische werken en verhelderende essays. De bibliotheek omvatte een selectie van geluidsfragmenten over Utopia en Europa uit het archief van het internationaal geprezen online kunst-radiostation RAM Radioartemobile.
De eerste en derde edities van Thomas More’s boek Utopia, respectievelijk gedrukt in Leuven (1516) en Bazel (1518), waren te zien in de ondergrondse galerij van het Hof van Busleyden, speciaal voor de Biennale. Bovendien werd elk aspect van het thema Fooling Utopia geanalyseerd in een serie gastlezingen.
KUNSTENAARS & WERKEN
A Dog Republic, opgericht in 2011 door Jean-Baptiste Decavèle, Nico Dockx, Helena Sidiropoulos, Yona Friedman en Krist Torfs, onderzoekt het idee van het creëren van een onafhankelijke republiek. Hun demonstraties zijn gepresenteerd op verschillende internationale locaties, zoals Ludlow38 in New York en de Venetië Biënnale. De groep werkt samen met grafisch ontwerper Thomas Mayfried aan een reeks kunstenaarsboeken. RAM Radioartemobile, opgericht in 2003 door Mario Pieroni en Dora Stiefelmeier, is een platform voor geluidsonderzoek en tentoonstellingen. Het verbindt visuele kunst en geluid door middel van wereldwijde samenwerkingen. Voor CONTOUR 7 presenteerde A Dog Republic, in samenwerking met RAM Radioartemobile, Let’s Talk Peace!, een 16 mm film en multi-channel geluidsinstallatie. De participatieve installatie nodigde bezoekers uit om blaffende discussies op te nemen via een online app, en onderzocht de kloof tussen mens en dier in een speelse, maar kritische gebaar. De tentoonstelling bevatte ook werken van Jannis Kounellis en Carl Michael von Hausswolff.
AaBbPp is een in Vilnius gevestigde collectief, opgericht door de Litouwse kunstenaars Gintaras Didžiapetris en Elena Narbutaité in 2015. Ze verkennen kunst door middel van video, print, fotografie en sculptuur, waarbij ze kunst, perceptie, geschiedenis en de kruising tussen feit en fictie in vraag stellen. Voor CONTOUR 7 creëerde AaBbPp drie "Official Hats" geïnspireerd door het keizerlijke China en teamkleding, waarbij ze ready-to-wear combineerden met prototypes. Hun hoeden en online aanwezigheid dagen commerciële kunstpraktijken uit. Ze produceerden ook een anderhalf uur durende video mix, waarin ze beelden uit de Britse serie Magic Roundabout omvormden tot een "Acid Round About," waarbij de grens tussen feit en fictie verder werd vervaagd.
Slavs and Tatars is een kunstcollectief dat zich richt op de regio tussen de voormalige Berlijnse Muur en de Grote Muur van China, met de nadruk op de intersectie van Europese, Slavische en Aziatische identiteiten. Het collectief, opgericht in 2006 als een leesgroep, onderzoekt de historische verhalen van de regio en de spanningen tussen Oosterse en Westerse culturen. Hun werk omvat verschillende media en doorbreekt vaste stijlen en disciplines. Tijdens CONTOUR 7 presenteerden ze hun installatie Lektor (Speculum Linguarum), die zes-kanaals geluid en plexiglas gebruikte om middeleeuwse gidsen voor heersers te verkennen, met humoristische aanwijzingen over gematigdheid en communicatie. Samen met Hung and Tart (Full Acacia), een handgeblazen glazen tongmodel, maken deze werken deel uit van hun bredere project Mirrors for Princes, waarin ze reflecteren op culturele en filosofische tradities.
Albert Serra is een Spaanse filmregisseur, bekend om zijn unieke benadering van de hedendaagse cinema. Zijn films brengen mythische helden weer tot leven met de nadruk op het alledaagse gewicht van het bestaan, waarbij landschappen worden omgevormd tot meditatieve drama’s. Serra's werk werd erkend op belangrijke festivals zoals Cannes en Locarno. Voor CONTOUR 7 presenteerde hij The Lord Worked Wonders in Me (2011), een twee-kanaals video-installatie. De film toont een crew van zijn Honor of Knights (2006) die door La Mancha zwerven, discussiëren over politiek, liefde en Don Quixote, en de essentie van het stille, vergeten moment van het leven vastleggen, terwijl ze wachten op een film die nooit gemaakt zal worden.
De Franse kunstenaar Fabrice Hyber staat bekend om zijn diverse praktijk, waarbij hij zijn werk ziet als een rizomatische structuur die zich ontwikkelt door te putten uit een enorm reservoir aan mogelijkheden. Hyber creëert POF (Prototypes d’Objets en Fonctionnement) en daagt traditionele taal en communicatie uit. Voor CONTOUR 7 presenteerde hij zijn multikanaals video-installatie TV MORE, waarbij mensen uit Mechelen en België werden uitgenodigd om hun persoonlijke utopia's te delen. Deze werden vervolgens omgezet in tekeningen die op muren werden tentoongesteld, geïnspireerd door Hieronymus van Busleyden’s Hypocaustum. De installatie omvatte televisieschermen die de verbeelde gevolgen van deze persoonlijke utopia's toonden.
De prominente Bulgaarse kunstenaar Nedko Solakov combineert klassieke kunstopleiding met conceptuele elementen en een scherp gevoel voor het absurde. Zijn werk, dat bekend staat om zijn humor en fantasie, omvat schilderijen, tekeningen, video's en performances, vaak met verwijzingen naar kunstgeschiedenis. Voor Encyclopaedia Utopia, een drie-kanaals video-installatie in opdracht van CONTOUR 7, herwerkte Solakov zijn werk uit 1990, dat werd gecreëerd na de val van het communisme in Oost-Europa. In de video's reflecteerde hij op zijn eerdere creaties, waarbij hij zowel literaire als politieke utopia's op de hak nam, met name de ideale samenleving die werd voorgesteld door Thomas More en het communistische experiment in Bulgarije.
Johan Grimonprez is een Belgische kunstenaar wiens werk de grenzen tussen kunst, cinema, documentaire en fictie vervaagt. Zijn projecten onderzoeken de spanningen tussen de intieme en globale contexten, met de focus op hoe angst de politieke en sociale dialoog in de hedendaagse samenleving vormt. Grimonprez's films belichten de co-existentie van representatie en werkelijkheid. Zijn WeTube-O-Theque videoblog verzamelde clips over ecologie en duurzaamheid, waarbij het radicale ecologische denken en gemeenschapsleven werden weerspiegeld. Zijn installatie every day words disappear (2013) bevatte gesprekken met denkers en wetenschappers, waarbij de negatieve effecten van angst, competitie en eigenbelang op sociale structuren werden behandeld.
Jan Fabre is een Belgische kunstenaar, theaterregisseur en auteur, bekend om zijn verkenning van het kwetsbare menselijke lichaam en de verdediging ervan, met nadruk op metamorfose in zijn werk. Zijn kunst omvat vaak de interactie tussen menselijke en dierlijke existentie, en weerspiegelt poëtische weerstand en schoonheid. Gedurende meer dan 35 jaar heeft Fabre een universum gecreëerd dat wordt geregeerd door unieke regels, symbolen en karakters. Tijdens CONTOUR 7 omvatte zijn werk Searching for Utopia, een reeks sculpturen, en Hommage Aan Thomas More, een herneming van een performance uit 1977. Fabre's focus op utopie werd zichtbaar door zijn sculpturen, films en historische inspiratie, die verweven waren met Thomas More en zijn humanistische idealen.
De Servische kunstenares Ana Prvački verkende de intersectie van etiquette en erotiek door middel van beeldende kunst en performances. Haar werk, vaak komisch en pedagogisch, behandelde sociale angst en het breken van sociale regels, met bijzondere aandacht voor de "faux pas" die door buitenstaanders worden gemaakt. In The Family Fig Tree (voor de Utopisten is het belangrijk om hun toekomstige echtgenoot naakt te zien voor het huwelijk), in opdracht van CONTOUR 7, subverteerde Prvački een sociale regel uit Utopia, terwijl ze verwees naar het historische gebruik van vijgenbladeren om erotische beelden te neutraliseren. De video, vergezeld van een vijgenboom en een audiocomponent, nodigde uit tot reflectie over menselijke relaties en oorsprongen.
Michael Rakowitz is een multidisciplinaire kunstenaar die bekendstaat om het aanpakken van politieke, sociale en historische kwesties, met name met betrekking tot het Midden-Oosten en zijn Iraaks-Joodse erfgoed. Zijn werk legt verbindingen tussen de Iraakse geschiedenis en de Westerse cultuur, en bevordert nieuwe verhalen die het publiek betrekken. Voor CONTOUR 7 presenteerde Rakowitz I’m Good At Love, I’m Good At Hate, It’s In Between I Freeze, een project waarin de ethische dilemma's van Leonard Cohen als post-Holocaust Jood werden onderzocht. De installatie bevatte rekwisieten, script-fragmenten en een olijfgroene Olivetti Lettera 22 typemachine, die Cohen’s werk koppelde aan Rakowitz's verkenning van conflict en cultuur.
KAZERNE DOSSIN
Gebouwd in 1756 door keizerin Maria Theresa, werd de kazerne in 1936 omgedoopt tot Kazerne Dossin, naar oorlogsheld Emile de Dossin de Saint Georges. Tijdens de Tweede Wereldoorlog fungeerde het als een nazi-assemblagekamp voor de deportaties naar Auschwitz. In 2012 werd een museum geopend ter herdenking van de slachtoffers, en de Biennale van de Beeldende Beweging verkende de donkere geschiedenis van de site.
KUNSTENAARS & WERKEN
Sander Breur en Witte van Hulzen zijn een Nederlands artistiek duo dat werkt met verschillende media, zoals video, performance, fotografie en installatie. Hun werk behandelt vaak thema's zoals migratie, de kunstwereld en belangrijke gebeurtenissen zoals de Utøya-massacre, terwijl ze de menselijke conditie verkennen. Geworteld in de romantische traditie, duiken ze in de oorsprong, betekenis en impact van beelden. In The Shores of an Island I Only Skirted, een dubbele projectie, worden serene beelden van Utøya tegenover een tegenbeeld geplaatst dat migratiebeelden toont. Dit onthult hoe wat idyllisch lijkt, een donkerder realiteit kan bevatten.
DE NOKER
De Noker, de locatie voor de laatste installatie van CONTOUR 7, is een historische ruimte met diepe wortels in het verleden van de stad. Ooit een toevluchtsoord voor gemarginaliseerde mensen, werd het in de 14e eeuw onderdeel van het Huis van God van de Heilige Drie-eenheid. De ruimte, historisch geassocieerd met zorg en gebed, werd later uitgebreid door de Alexianen en de Franciscanessen. Tegenwoordig is het de zetel van de Emmaüs-organisatie en biedt het een eigentijdse ruimte voor video-art, waarmee een boeiend contrast wordt geboden tussen het religieuze verleden en de huidige artistieke rol.
KUNSTENAARS & WERKEN
Chiara Fumai (1978–2017) was een Italiaanse kunstenares die bekend stond om haar performatieve werken die feministische theorie, spiritualiteit en mediacultuur vermengden. Haar werk haalde vaak inspiratie uit het leven van controversiële vrouwelijke figuren om conventionele verhalen en representaties uit te dagen. In The Book of Evil Spirits dook Fumai in het leven van historische vrouwen — feministische activisten, schrijvers, terroristen en occulte figuren — met een focus op Eusapia Palladino, een spiritistische medium uit het begin van de 20e eeuw. Palladino's mysterieuze krachten, vaak met scepsis ontvangen, belichamen de ambiguïteit die het werk van Fumai kenmerkt, waarbij de grenzen tussen het echte en het bovennatuurlijke in vraag worden gesteld.
Angel Vergara is een kunstenaar wiens praktijk video, performance, installatie en schilderkunst omvat, en kritisch onderzoekt hoe beelden onze hedendaagse realiteit vormen. Zijn werk ontrafelt vaak de esthetische, politieke en sociaal-culturele impact van beelden. In De Nekker Tree, een video-installatie in opdracht van CONTOUR 7, gebruikte Vergara de tuin van het voormalige De Noker-klooster als onderwerp en achtergrond. Het werk reflecteert op de omheinde tuin als een metafoor voor een kunstmatig paradijs, waarbij het paradijs van de tuin van Eden en de dualiteit van de menselijke natuur worden aangeroepen. Vergara’s verkenning legt de link tussen de transformatie van Thomas More — van vijand tot heilige — en bredere thema’s zoals kennis, utopie en de menselijke natuur
PARTNERS
Vlaamse Gemeenschap, Stad Mechelen, Dena Foundation for Contemporary Art, Cultuurcentrum Mechelen, Duvel, Willemen, Martin’s Patershof, Interieur Kabinet, Pernod Ricard, Vidi-Square, Il Cardinale, kunstencentrum nona, De Standaard, Klara, Marie Claire, Goethe Instituut, Pools Instituut, Israël, Europa – Cultuur, Foundation Boghossian, Nederlandse Ambassade in België, KU Leuven, deBib, Mondriaan Fonds, De Zomer is van Mechelen, Thomas More Hogeschool, Klasse, Graphius, Filmprojektion Mondt, Instituto Italiano di Cultura, Cultureel Feestjaar Hollandse Maatjes, Studio Luc Derycke, Studio Rgb, Designosource, Moonshack, Academie Mechelen, Stedelijke Musea Mechelen, Emmaüs Vzw, Kazerne Dossin, Frans Masereel Centrum, Uit In Mechelen, Toerisme Mechelen, Beaufort 2015, Triënnale Brugge 2015, Open Monumentendag 2015, Mmmechelen Feest Vzw, ’T Atelie